مدیریت روابط عمومی و ارتباطات

خلاصه خبر: رییس مرکز مطالعات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه در گفتگويي با خبرنگار ما دربارۀ وضعیت کنونی و ظرفیت‌های زبان فارسی و لزوم حفظ و حراست از اين ميراث ارزشمند مطالبي را عنوان كرد.

رییس مرکز مطالعات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه در گفتگويي با خبرنگار ما دربارۀ وضعیت کنونی و ظرفیت‌های زبان فارسی و لزوم حفظ و حراست از اين ميراث ارزشمند مطالبي را عنوان كرد.
دكتر حسن ذوالفقاري رئیس مرکز مطالعات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه در خصوص ظرفيت هاي زبان فارسي اظهار داشت: زبان فارسی بیش از آنکه عامل ارتباطی باشد، زبانی هویت‌ساز است. به عقیدۀ من این زبان عامل پیوند اقوام، وحدت و همدلی و عنصری هویت‌بخش در فرهنگ ما به شمار می‌رود. به تعبیری، ما ایرانی‌ها تمام افتخار و داشته‌های فرهنگی‌مان را پیرامون همین زبان فارسی به دست آورده‌ایم. اکنون اگر دنیا ایران را به‌عنوان کشوری بزرگ در حوزۀ ادبیات می‌شناسد از غنی بودن زبان فارسی است. امروز وظیفۀ ما حفاظت از این میراث ارزشمند است که ماندگاری آن بسیار به عملکرد و برخورد ما با آن بستگی دارد.
وي افزود: ما امروز نتوانسته‌ایم آن‌چنان که باید این زبان را پاسداری کنیم و ترویج بدهیم. وقتی علوم توسعه پیدا کرد و فناوری نوین شکل گرفت رشتۀ زبان و ادبیات فارسی به‌ عنوان یک‌رشتۀ دانشگاهی محدود شد. به اعتقاد من رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، در کنار جنبه‌های تخصصی، یک وجهۀ عمومی هم دارد. هر فرد از جامعه، حتی اگر مهندس و پزشک هم شود، باید توانایی استفاده از زبان را داشته باشد. متأسفانه اکنون درک دانشجویان ما از زبان و ادبیات فارسی در رشته‌های مختلف دانشگاهی در حد همان دو واحد زبان و ادبیات فارسی عمومی است که می‌گذرانند و این به نظر من یک نقص است.
عضو هيات علمي دانشگاه با اشاره به استعداد و توانمندی‌های زبانی در افراد تصريح كرد: اين امر صرفاً ارثی نیست. بسیاری از وقت‌ها قابل یادگیری و تقویت است. متأسفانه ما در این زمینه خوب کار نکرده‌ایم. کلاس‌هایی هست که در زمینۀ فن و آیین سخنوری فعال‌اند و فنون صحبت کردن در آنها آموزش داده مي شود. برای مهارت‌های شفاهی زبان شاید بتوان از چنین منابعی استفاده کرد، اما در زمینۀ مهارت‌های کتبی قطعاً باید از منابع بومی بهره‌مند شد؛ چرا که بحث تفاوت‌های نوشتاری زبان‌ها از هم مطرح است. ابزار حرف زدن واژه است. ادبیات ما غنی است و واژه کم نداریم، می‌توانیم از همان دورۀ ابتدایی فنون حرف زدن را به افراد آموزش بدهیم.
وي با اشاره به رونق شبکه‌های اجتماعی و سبک رایج مکاتبه در این فضاها، يادآور شد: در حوزۀ استفادۀ مکتوب از ظرفیت‌های زبان امروز می‌بینیم که علاوه بر پیامک، در شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام، واتساپ، وایبر، لاین و غیره به‌صورت جدی از زبان استفاده می‌شود. در گذشته مکاتبات معمولاً در قالب نامه بود و در صورت ضرورت از آن استفاده می‌شد. امروز اما این فضاها در اختیار و مورد استفادۀ بسیاری است. حجم نوشتاری زبان فارسی منتشرشده در این فضاها تا حدی است که این زبان مقام یازدهم یا دوازدهم حضور در فضای مجازی جهان را به خود اختصاص داده است. زمانی هم بود که ایرانی‌ها دومین وب‌نویسان جهان بودند. ما در دو حوزۀ استفاده از زبان، عام (عموم جامعه) و خاص (دانشگاهی)، می‌بینیم که آسیب‌های فراوانی به زبان وارد شده است که نوع نوشتار در این شبکه‌ها یکی از انواع آن است.
دكتر ذوالفقاري ادامه داد: در گذشته زبان فارسی این‌قدر آسیب نمی‌دید و دلیلش کثرت استفاده از زبان است. در گذشته زیاد از زبان به این معنا استفاده نمی‌شد. 95 درصد مردم بی‌سواد بودند، اما اکنون 5 درصد بی‌سواد هستند و 95 درصد باسواد. کاربران زبان فارسی امروز ناشی هستند و زبان به استهلاک می‌افتد. در گذشته همان کاربران (افراد باسواد معدود) آموزش ‌دیده بودند، اما کاربر امروزی به دلیل نداشتن مهارت‌هایی که اشاره شد، نمی‌تواند از زبان درست استفاده کند.
وي دغدغه حفظ زبان فارسی را بسيار با اهميت خواند و گفت: زبان فارسی از زمان سعدی تاکنون که حدود 800 سال می‌گذرد، به دست ما رسیده است و این نشان می‌دهد تا اینجا توانسته‌ایم خوب از آن مراقبت کنیم. مهم از این به بعد است. مهارت‌های زبانی افراد باید تا حدی تقویت شود که در پایان‌نامۀ دانشجوی دکتری شاهد ابهام و درازنویسی نباشیم. مجلات فنی و پزشکی پر از واژه‌هایی به زبان‌های دیگر است و فقط افعال فارسی هستند. این یعنی دانش زبانی ما به کمک دانش فنی ما نیامده است. مسلط به زبان نبوده‌ایم که معادل و برابر مناسب تولید کنیم. با ادامۀ این روند زبان رو به تباهی می‌رود. باید دقت و تلاش کنیم که روزی سر برنگردانیم و ببینیم زبانمان را از دست داده‌ایم. باید حواسمان باشد امتزاج با دنیای مدرن که برایمان ترسیم شده به زبانمان آسیب نزند؛ زبان را که دریچه فرهنگ است از دست ندهیم.
وي با تاكيد بر اينكه فارسی، زبان علم و دانش است تصريح كرد: فارسی زبانی ترکیبی است. در زبان‌های ترکیبی قابلیت واژه‌سازی حاصل از ترکیب عنصر زبان بیشتر است و ما نتوانسته‌ایم از این ویژگی استفاده کنیم. اگر واژه‌ها و قابلیت ترکیب آن را در قالب یک نرم‌افزار طراحی کنیم خواهیم دید که با چه دنیایی از واژگان روبه‌رو می‌شویم. بعضی زبان‌شناسان معتقدند فارسی ‌زبان علم نیست و مشکلات عمده‌ای برای آن قائل‌اند. حتی عده‌ای پیشنهاد تغییر خط را مطرح می‌کنند. ترکیه این کار را انجام داد، اما تجربۀ موفقی نداشت. به نظر من زبان موجودی زنده است. نمی‌توان و نباید مسیر آن را عوض کرد. مثل کسی که می‌خواهد مسیر کوه‌ها و دریاها را تغییر بدهد. زبان تا امروز در مسیر خود آمده و در همان مسیر پیش خواهد رفت.
رئیس مرکز مطالعات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه در پايان به راهكارهاي حفظ و تقويت زبان فارسي اشاره كرد وگفت: باید همین زبان را تقویت کنیم، با همین ویژگی‌هایش، آسیب‌هایش را رفع کنیم. زبان قابلیت خودترمیمی دارد، به‌خصوص زبان فارسی که سابقۀ کهن دارد و خط فارسی که هزار سال از عمرش می‌گذرد. همین زبان درون خود نوابغ و دانشمندان بسیاری پرورانده است، مانند ابن‌سینا، فارابی، رازی و بسیاری دیگر. آن‌هم زمانی که گویش‌ها قوی بود و فارسی مانند امروز زبان معیار نبود.